震災後、気仙沼の女性の働き方に変化を感じています。結論からいうと、専業主婦は激減し、家事と仕事を両立するパートも減っています。急激な人口減少の中、女性や高齢者が戦力として期待されていますが、国勢調査を分析すると実態はより厳しい状況にあり、人手不足は今後さらに深刻化する見通しであることが分かりました。
気仙沼では、約8割の企業が被災し、5000人以上が一時的に失業しましたが、現在は水産加工や福祉を中心に人手不足が問題となっています。その原因は気仙沼復興レポート⑪で紹介しました。震災による人口流失だけでなく、団塊世代のリタイア、若者流出が重なって、問題を深刻にさせていました。
【専業主婦が10年で半減】
今回は新たに国勢調査を詳細に分析したところ、女性の就労状況に大きな変化を見つけました。世代によって専業主婦の数がこの10年間で半減し、女性の社会進出が進んだ一方で、この5年間で30代の女性の数が25%も減っていたのです。震災前のような労働力確保は非常に困難だということがあらためて分かりました。
具体的に説明すると、30~34歳の女性は2010年に1772人でしたが、2015年には1262人と29%も減ってしまいました。この世代での既婚は2010年で1060人、2015年は718人と既婚率に大きな変化はありませんでした。しかし、専業主婦は342人から192人に激減しています。5年前は32%の人が専業主婦だったのに、現在は26%に下がりました。
ほかの世代では専業主婦率に目立った変化はありませんでしたが、40~44歳でも25%が18%に下がりました。これは子育てと関連し、小さな子どもがいて働きにくかった30代前半が保育所の利用などで働くようになったり、子育てが落ち着いた40代が再び働きに出たりしているためと思われます。
【震災で共働き増加】
被災した住宅の再建のため、共働きが増えたということも大きな要因です。実際、気仙沼では3歳未満の保育所ニーズが急増しています。被災世帯の保育料減免も共働き増加を後押ししていますが、制度が終了した後は高い保育料を払ってまで保育を続けるかどうか分かりません。
ちなみに、30~34歳の専業主婦率を旧市町で見ると、気仙沼は18%、唐桑は19%、本吉は22%でした。60~64歳だと、気仙沼44%、本吉42%、唐桑51%。微妙な差ですが、いろいろな背景を想像することができます。
【働く女性は5年間で1500人減少】
10年前と比較すると変化はさらに大きくなります。既婚、未婚に関わらず、30~34歳で家事だに専従している人は2005年に455人でしたが、2015年には238人と約半分になりました。働く割合が増えても、働く女性の数は5年間で1500人以上も減少しています。少子化が進み、今後も若年層の減少が避けられない中、状況は厳しくなるばかりです。移住促進などにも力を入れていますが、今は地域の「適正規模」を早く見定めていくことが必要です。
※気仙沼市の結果については下表にまとめました。詳細は統計局ホームページをご覧ください。
既婚者の就労状況 2015年国勢調査 | ||||||||||||||
総数 | 既婚者総数 L | 主に仕事 O | 家事と仕事 P | 雇用者 S | 完全失業者 X | 家事 Z | ||||||||
男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | |
15~19 | 1557 | 1245 | 2 | 7 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 | 0 | 3 |
20~24 | 955 | 840 | 60 | 104 | 51 | 42 | 1 | 5 | 48 | 53 | 2 | 0 | 0 | 44 |
25~29 | 1131 | 958 | 272 | 350 | 256 | 147 | 0 | 38 | 247 | 204 | 5 | 6 | 0 | 112 |
30~34 | 1365 | 1262 | 572 | 718 | 529 | 342 | 4 | 105 | 508 | 455 | 7 | 11 | 2 | 190 |
35~39 | 1725 | 1610 | 913 | 1052 | 858 | 538 | 2 | 159 | 795 | 688 | 18 | 17 | 0 | 259 |
40~44 | 2122 | 1891 | 1235 | 1264 | 1169 | 726 | 2 | 243 | 1076 | 905 | 22 | 24 | 1 | 226 |
45~49 | 2153 | 1991 | 1312 | 1413 | 1229 | 836 | 4 | 246 | 1110 | 994 | 21 | 24 | 7 | 262 |
50~54 | 2244 | 2170 | 1467 | 1647 | 1358 | 912 | 5 | 326 | 1246 | 1111 | 31 | 26 | 12 | 336 |
55~59 | 2353 | 2363 | 1663 | 1846 | 1511 | 879 | 10 | 280 | 1351 | 1016 | 48 | 27 | 17 | 582 |
60~64 | 2674 | 2655 | 1958 | 2054 | 1432 | 548 | 39 | 348 | 1216 | 667 | 93 | 16 | 80 | 970 |
65~69 | 2996 | 3008 | 2371 | 2199 | 1272 | 297 | 67 | 314 | 962 | 365 | 77 | 7 | 153 | 1140 |
70~74 | 2244 | 2687 | 1832 | 1717 | 559 | 111 | 59 | 162 | 382 | 114 | 42 | 2 | 119 | 826 |
75~ | 4527 | 7247 | 3516 | 2470 | 399 | 67 | 60 | 100 | 184 | 45 | 25 | 4 | 234 | 812 |
総数 | 28046 | 29927 | 17173 | 16841 | 10623 | 5445 | 253 | 2326 | 9125 | 6617 | 392 | 164 | 625 | 5762 |
未婚者の就労状況 2015年国勢調査 | ||||||||||||||
総数 | 未婚者総数 L | 主に仕事 O | 家事と仕事 P | 雇用者 S | 完全失業者 X | 家事 Z | ||||||||
男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | |
15~19 | 1557 | 1245 | 1548 | 1234 | 136 | 72 | 0 | 2 | 146 | 93 | 17 | 22 | 2 | 8 |
20~24 | 955 | 840 | 866 | 704 | 631 | 468 | 5 | 11 | 623 | 491 | 76 | 45 | 2 | 30 |
25~29 | 1131 | 958 | 829 | 558 | 655 | 416 | 3 | 15 | 628 | 414 | 73 | 32 | 4 | 38 |
30~34 | 1365 | 1262 | 725 | 441 | 558 | 319 | 1 | 15 | 523 | 323 | 73 | 30 | 9 | 37 |
35~39 | 1725 | 1610 | 706 | 392 | 532 | 283 | 5 | 14 | 501 | 275 | 73 | 29 | 10 | 43 |
40~44 | 2122 | 1891 | 730 | 368 | 531 | 255 | 8 | 7 | 475 | 247 | 93 | 28 | 10 | 33 |
45~49 | 2153 | 1991 | 668 | 299 | 460 | 186 | 10 | 16 | 416 | 177 | 100 | 24 | 13 | 47 |
50~54 | 2244 | 2170 | 570 | 222 | 369 | 120 | 11 | 7 | 337 | 120 | 81 | 15 | 22 | 47 |
55~59 | 2353 | 2363 | 470 | 170 | 252 | 75 | 3 | 10 | 217 | 79 | 84 | 12 | 33 | 34 |
60~64 | 2674 | 2655 | 447 | 129 | 179 | 38 | 16 | 7 | 151 | 35 | 56 | 3 | 42 | 38 |
65~69 | 2996 | 3008 | 266 | 100 | 57 | 10 | 7 | 6 | 43 | 9 | 13 | 0 | 23 | 34 |
70~74 | 2244 | 2687 | 130 | 69 | 18 | 0 | 2 | 5 | 10 | 3 | 2 | 0 | 9 | 20 |
75~ | 4527 | 7247 | 85 | 167 | 4 | 7 | 0 | 2 | 0 | 4 | 1 | 0 | 6 | 33 |
総数 | 28046 | 29927 | 8040 | 4853 | 4560 | 2249 | 71 | 117 | 4070 | 2270 | 742 | 240 | 185 | 442 |
死別者の就労状況 2015年国勢調査 | ||||||||||||||
総数 | 死別者総数 L | 主に仕事 O | 家事と仕事 P | 雇用者 S | 完全失業者 X | 家事 Z | ||||||||
男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | |
15~19 | 1557 | 1245 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
20~24 | 955 | 840 | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
25~29 | 1131 | 958 | 1 | 2 | 1 | 2 | 0 | 0 | 1 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 |
30~34 | 1365 | 1262 | 4 | 7 | 3 | 4 | 0 | 0 | 4 | 3 | 0 | 0 | 0 | 3 |
35~39 | 1725 | 1610 | 9 | 7 | 5 | 5 | 0 | 2 | 5 | 7 | 2 | 0 | 0 | 0 |
40~44 | 2122 | 1891 | 11 | 31 | 10 | 17 | 0 | 2 | 8 | 19 | 0 | 3 | 0 | 7 |
45~49 | 2153 | 1991 | 16 | 41 | 12 | 25 | 1 | 2 | 9 | 24 | 0 | 6 | 0 | 6 |
50~54 | 2244 | 2170 | 26 | 91 | 22 | 57 | 0 | 11 | 18 | 64 | 2 | 2 | 0 | 16 |
55~59 | 2353 | 2363 | 50 | 146 | 45 | 67 | 0 | 16 | 37 | 74 | 2 | 4 | 0 | 44 |
60~64 | 2674 | 2655 | 76 | 266 | 42 | 67 | 3 | 39 | 37 | 96 | 5 | 5 | 8 | 108 |
65~69 | 2996 | 3008 | 166 | 520 | 67 | 86 | 8 | 50 | 58 | 93 | 7 | 0 | 13 | 266 |
70~74 | 2244 | 2687 | 178 | 794 | 35 | 47 | 8 | 49 | 26 | 61 | 10 | 5 | 17 | 384 |
75~ | 4527 | 7247 | 215 | 4441 | 71 | 45 | 11 | 77 | 33 | 44 | 2 | 2 | 53 | 1091 |
総数 | 28046 | 29927 | 833 | 6348 | 313 | 422 | 31 | 248 | 236 | 487 | 30 | 27 | 91 | 1925 |
離別者の就労状況 2015年国勢調査 | ||||||||||||||
総数 | 離別者総数 L | 主に仕事 O | 家事と仕事 P | 雇用者 S | 完全失業者 X | 家事 Z | ||||||||
男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | |
15~19 | 1557 | 1245 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 |
20~24 | 955 | 840 | 4 | 15 | 3 | 7 | 0 | 1 | 3 | 7 | 1 | 1 | 0 | 3 |
25~29 | 1131 | 958 | 10 | 39 | 8 | 22 | 0 | 3 | 7 | 26 | 1 | 1 | 0 | 9 |
30~34 | 1365 | 1262 | 38 | 88 | 30 | 51 | 1 | 15 | 30 | 63 | 3 | 5 | 0 | 8 |
35~39 | 1725 | 1610 | 80 | 155 | 69 | 109 | 0 | 13 | 63 | 123 | 4 | 6 | 0 | 14 |
40~44 | 2122 | 1891 | 133 | 215 | 108 | 163 | 3 | 10 | 99 | 167 | 11 | 10 | 0 | 11 |
45~49 | 2153 | 1991 | 155 | 236 | 123 | 164 | 1 | 20 | 105 | 173 | 15 | 12 | 3 | 23 |
50~54 | 2244 | 2170 | 178 | 210 | 132 | 138 | 5 | 18 | 127 | 146 | 20 | 14 | 4 | 17 |
55~59 | 2353 | 2363 | 164 | 200 | 130 | 133 | 0 | 14 | 116 | 139 | 12 | 5 | 4 | 30 |
60~64 | 2674 | 2655 | 187 | 204 | 96 | 91 | 2 | 18 | 85 | 92 | 20 | 8 | 10 | 64 |
65~69 | 2996 | 3008 | 189 | 188 | 61 | 53 | 6 | 21 | 45 | 58 | 14 | 5 | 9 | 59 |
70~74 | 2244 | 2687 | 100 | 103 | 16 | 11 | 3 | 9 | 13 | 13 | 1 | 2 | 12 | 33 |
75~ | 4527 | 7247 | 89 | 157 | 5 | 1 | 2 | 3 | 2 | 4 | 0 | 0 | 11 | 35 |
総数 | 28046 | 29927 | 1327 | 1811 | 781 | 943 | 23 | 145 | 695 | 1011 | 102 | 69 | 53 | 307 |
未婚者合計(死別・離別含む)離別者の就労状況 2015年国勢調査 | ||||||||||||||
総数 | 未婚者総数 L | 主に仕事 O | 家事と仕事 P | 雇用者 S | 完全失業者 X | 家事 Z | ||||||||
男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | 男 | 女 | |
15~19 | 1557 | 1245 | 1548 | 1235 | 136 | 72 | 0 | 2 | 146 | 93 | 17 | 22 | 2 | 9 |
20~24 | 955 | 840 | 870 | 721 | 634 | 475 | 5 | 12 | 626 | 498 | 77 | 46 | 2 | 33 |
25~29 | 1131 | 958 | 840 | 599 | 664 | 440 | 3 | 18 | 636 | 442 | 74 | 33 | 4 | 47 |
30~34 | 1365 | 1262 | 767 | 536 | 591 | 374 | 2 | 30 | 557 | 392 | 76 | 35 | 9 | 48 |
35~39 | 1725 | 1610 | 795 | 554 | 606 | 397 | 5 | 29 | 569 | 405 | 79 | 35 | 10 | 57 |
40~44 | 2122 | 1891 | 874 | 614 | 649 | 435 | 11 | 19 | 582 | 433 | 104 | 41 | 10 | 51 |
45~49 | 2153 | 1991 | 839 | 576 | 595 | 375 | 12 | 38 | 530 | 374 | 115 | 46 | 16 | 76 |
50~54 | 2244 | 2170 | 774 | 523 | 523 | 315 | 16 | 36 | 482 | 330 | 103 | 31 | 26 | 80 |
55~59 | 2353 | 2363 | 684 | 516 | 427 | 275 | 3 | 40 | 370 | 292 | 98 | 21 | 37 | 108 |
60~64 | 2674 | 2655 | 710 | 599 | 317 | 196 | 21 | 64 | 273 | 223 | 81 | 16 | 60 | 210 |
65~69 | 2996 | 3008 | 621 | 808 | 185 | 149 | 21 | 77 | 146 | 160 | 24 | 5 | 45 | 359 |
70~74 | 2244 | 2687 | 408 | 966 | 69 | 58 | 13 | 63 | 49 | 77 | 13 | 7 | 38 | 437 |
75~ | 4527 | 7247 | 389 | 4765 | 80 | 53 | 13 | 82 | 35 | 52 | 3 | 2 | 70 | 1159 |
総数 | 28046 | 29927 | 10200 | 13012 | 5654 | 3614 | 125 | 510 | 5001 | 3768 | 874 | 336 | 329 | 2674 |